Historie
Het Gelders Orkest
De wortels van Het Gelders Orkest stammen uit 1889, met de oprichting van de Arnhemsche Orkest Vereeniging (AOV) door altviolist Albert Kwast.
Eerste concert 1889
Dit eerste Arnhemse beroepsorkest speelde op zondagavond 13 oktober 1889 zijn allereerste concert in de inmiddels verdwenen Plantenen Vogeltuin aan de Velperweg in Arnhem. ‘Stadgenooten’ moesten negenenveertig cent betalen om naar binnen te mogen, ‘vreemdelingen’ negenennegentig cent. Het zijn woelige tijden vol muzikale kinnesinne, lokale onenigheid en financiële problemen.
Beethoven en Mahler
Na Kwasts eerste periode neemt het bestuur Martin Heuckeroth aan. Deze maestro, afkomstig uit een oud Amsterdams geslacht van musici, legt veel meer dan Kwast de nadruk op symfonische werken. Onder zijn leiding voert de AOV voor het eerst Beethovens Negende symfonie en Mahlers Derde symfonie uit. Beide zijn vandaag de dag nog steeds inspirerende en karakteristieke hoogtepunten in het repertoire. In 1949 gaat het orkest verder als Het Gelders Orkest. Vanaf die tijd zwaaien onder anderen Carl von Caraguly en Yoav Talmi de scepter over het orkest. Vanaf 1989, onder chef-dirigent Roberto Benzi en zijn opvolgers Lawrence Renes, Martin Sieghart en Antonello Manacorda, ontwikkelt Het Gelders Orkest zich tot één van de belangrijkste orkesten in Nederland.
Geen leven zonder muziek
In verband met het 125-jarig bestaan van Het Gelders schreef historica Emma Los het boek Geen leven zonder muziek. In het boek wordt het verhaal verteld van het orkest door de jaren heen. Van dirigenten en orkestmusici tot bestuurders, subsidiegevers, vrienden, sponsors en natuurlijk het publiek, in Arnhem, in Gelderland, in heel Nederland, tot aan de andere kant van de wereld toe.
Orkest van het Oosten
In de dertiger jaren van de vorige eeuw geeft een amateurorkestje, onder leiding van de vioolleraar Victor van Riemsdijk, één keer per jaar op Villa Schuttersveld in Enschede een concert. De cellist in dit orkest, Klaas de Rook, sticht in 1933 het ‘Twents Kamer Orkest’ (TKO). Nog steeds een amateurorkest van zo’n 35 musici, dat op 10 januari van dat jaar geeft zijn eerste concert geeft. Onder de bezielende leiding en directie van De Rook ‘professionaliseert’ het TKO en geeft het orkest steeds vaker concerten ook buiten de regio.
Verdubbeling
In 1947 wordt de naam van het orkest veranderd in ‘Twents Philharmonisch Orkest’ en in 1951 naar het ‘Overijssels Philharmonisch Orkest’. Het orkest wordt nog steeds particulier gefinancierd. Het orkest krijgt in 1954 financiële steun van de lokale overheden en de rijksoverheid, en verwerft de beroepsstatus. Dan gaat het snel. Het aantal musici groeit in 1957 naar ruim zeventig en naast de vele concerten in de hele provincie Overijssel wordt ook de begeleiding verzorgd voor het in Enschede gevestigde ‘Opera Forum’. Per seizoen worden 130 tot 150 optredens nodig geacht om het bestaan van het orkest te rechtvaardigen.
Chef-dirigenten door de jaren heen
De eerste chef-dirigent van het Overijssels Philharmonisch Orkest is Yvon Baarspul. Na hem zullen vele gast- en chef-dirigenten volgen.
In de jaren ‘80 van de vorige eeuw moeten buikriemen worden aangehaald. Dit dwingt het Overijssels Philharmonisch Orkest en Opera Forum in 1983 te fuseren. Elyakum Shapirra wordt de chef-dirigent van het orkest. Kunstenplannen, bezuinigingen en herstructureringen blijven het orkest en de opera achtervolgen en telkens weten beide binnenboord te blijven. Als in 1995 Jaap van Zweden zijn opwachting maakt als chef-dirigent, neemt het dan geheten ‘Orkest van het Oosten’ een grote vlucht. De ambitie wordt waargemaakt van een ‘kwaliteitssymfonieorkest op zéér hoog niveau’. Volle zalen en (inter)nationale roem vallen het orkest ten deel. Vanaf 2000 wordt geconcerteerd in heel Nederland en in het buitenland onder de naam ‘The Netherlands Symphony Orchestra’.
Jan Willem de Vriend en Ed Spanjaard
Als Jaap van Zweden het orkest verlaat, nemen verschillende gastdirigenten de honneurs tijdelijk waar. Onder hen ook Jan Willem de Vriend. Deze laat een zeer bijzondere indruk achter en per 1 september 2006 wordt hij benoemd als Artistiek Leider en Chef-dirigent van het orkest. In de jaren 2015 en 2016 komt het orkest in zwaar weer terecht en wordt er ingrijpend gereorganiseerd. In afgeslankte vorm maar met vertrouwen, zet het Orkest van het Oosten koers naar de toekomst. In 2017 neemt Jan Willem de Vriend afscheid als chef-dirigent en wordt hij opgevolgd door Ed Spanjaard. Spanjaard moet het fundament leggen voor de intensieve samenwerking met Het Gelders Orkest en dat doet hij met verve. Spanjaards voorliefde voor Frans repertoire en hedendaagse Nederlandse composities verbreedt het artistieke profiel van het orkest. Met het oog op de naderende fusie met Het Gelders Orkest nemen het Orkest van het Oosten en Ed Spanjaard aan het einde van seizoen '18/'19 afscheid van elkaar.
Nieuwe opdracht
Het Gelders Orkest & Het Orkest van het Oosten
Eind 2016 krijgen Het Gelders Orkest en het Orkest van het Oosten van het ministerie van OCW de opdracht vanaf september 2019 niet meer als twee afzonderlijke organisaties te functioneren, maar samen te komen tot één duurzame en hoogwaardige symfonische voorziening voor landsdeel Oost. Beide orkesten zijn van mening dat deze vergaande samenwerking in het belang is van stakeholders als publiek, medewerkers, (culturele)partners, provincies en gemeentes en slaan de handen ineen om het verzoek te concretiseren.
Phion, Orkest van Gelderland & Overijssel
Op 1 september 2019 fuseert Het Gelders Orkest met Orkest van het Oosten. Sinds 1 juni 2020 opereert de nieuwe organisatie onder de naam Phion, orkest van Gelderland & Overijssel. Phion wil voor zoveel mogelijk mensen van betekenis zijn met live symfonische muziek. Het orkest biedt een grote variëteit in muzikale programma’s met als doel te vernieuwen en te verrassen.
Alexei Ogrintchouk
Op 8 mei 2023 maakte Phion bekend dat Alexei Ogrintchouk per seizoen 2023-2024 de nieuwe chef-dirigent is. De Nederlands-Russische dirigent en hoboïst Ogrintchouk is al sinds 2020 een graag geziene gastdirigent. Hij verbindt zich voor 3 seizoenen aan Phion, waarin hij 4 producties per seizoen leidt. Ogrintchouk volgt Otto Tausk op, die tussen september 2020 en juni 2022 de eerste chef-dirigent van Phion was.
